Δεν ξέρω τίποτα πιο μίζερο
κάτω απ' τον ήλιο από σας, θεοί!
Με ψίχουλα
σεις τη Μεγαλοσύνη σας
από θυσίες θρέφετε
και προσευχές
και θα πεινούσατε, αν δε βρίσκουνταν
ζητιάνοι και παιδιά
κουτοί γεμάτοι ελπίδες.
- Goethe, "Προμηθέας"*
Στον Προμηθέα αναφέρονται τέσσερις μύθοι:
Σύμφωνα με τον πρώτο, επειδή είχε προδώσει στους ανθρώπους τα μυστικά των θεών, αλυσοδέθηκε στον Καύκασο, κι οι θεοί έστειλαν αετούς, που τρέφονταν απ' το διαρκώς αναφυόμενο συκώτι του.
Σύμφωνα με τον δεύτερο, σφαδάζοντας από πόνο μπροστά στα ράμφη που τον ξεσκίζανε, σπρωχνόταν ολοένα και βαθύτερα στον βράχο, ώσπου μαζί του γίνηκ' ένα.
Σύμφωνα με τον τρίτο, η προδοσία του με την πάροδο των χιλιετιών ξεχάστηκε· την ξεχάσαν' οι θεοί, οι αετοί, μέχρι κι ο ίδιος τη λησμόνησε.
Σύμφωνα με τον τέταρτο, κουράστηκαν όλοι από τούτη την παράλογη ιστορία. Κουράστηκαν οι θεοί, κουράστηκαν οι αετοί, ως κι η πληγή κουράστηκε κι επουλώθηκε.
Έμειναν τ' ανεξήγητα βραχώδη όρη. - Ο μύθος προσπαθεί να εξηγήσει το Ανεξήγητο. Αφού κατάγεται από κάτι πραγματικό, πρέπει πάλι στ' Ανεξήγητο να καταλήγει.
----------------------------------------
Αφορμώμενοι από την πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση των φίλων της Λέσχης Νέων Χεγκελιανών, επιχειρήσαμε με τη σειρά μας μια ελεύθερη απόδοση του σύντομου αυτού κειμένου, δίχως ιδιαίτερες αξιώσεις φιλολογικής εγκυρότητας ή λογοτεχνικής ποιότητας. Έχοντας πει αυτό, να σημειώσουμε ως εναλλακτική, πιστότερη απόδοση του "κουράστηκαν...": "κουράστηκαν απ' ό,τι είχε καταστεί/καταλήξει/καταντήσει παράλογο", και πιο ελεύθερα "κουράστηκαν από μια υπόθεση παράλογη", και ως δυνατές αποδόσεις για τον τελευταίο στίχο τις εξής: "αφού στηρίζεται/ερείδεται/εδράζεται/βασίζεται σ' ένα πραγματικό/αληθινό θεμέλιο/έρεισμα/βάση/στήριγμα/αίτιο/έδαφος" κλπ (διαλέγει κανείς και παίρνει). Η πολυσημία του όρου Grund επιτρέπει όλες αυτές τις αποχρώσεις, καθώς και την εμπνευσμένη απ' τη βοτανική/φυτολογία διατύπωση, την οποία είχαμε προτιμήσει αρχικά: "Αφού φυτρώνει [ή εκφύεται/εκβλασταίνει] από ρίζα πραγματική/σε στέρεο έδαφος" (το πρόβλημα είναι ότι το "προέρχεται/κατάγεται" αντιδιαστέλεται εν προκειμένω στο "καταλήγει/τελειώνει/εκβάλλει", απόχρωση που θυσιαζόταν μερικώς). Δε μας φαίνεται τέλος τόσο σημαντικός ο αριθμητικός προσδιορισμός (σε "ένα θεμέλιο αλήθειας"). Το "Wahrheitsgrund" μάλλον έχει εδώ την έννοια του "μεστού νοήματος", αυτού για το οποίο μπορεί να παρασχεθεί λόγος κι εξήγηση, της ούτως ειπείν "έλλογης τελετουργίας". - Κ.
* μτφ. Νίκος Α. Σερεσλής, από: Aνθολογία της Ευρωπαϊκής και Αμερικανικής Ποιήσεως, εκλογή και επιμέλεια: Κλέων Β. Παράσχος, πρόλογος: Νάσος Βαγενάς, Παρουσία, Αθήνα 1999.
